Vrijwel iedereen liegt wel eens. Over het algemeen zijn het geen erge leugens. Niet zelden bedienen we ons van ‘leugentjes om bestwil’. Welke redenen hebben mensen om niet de waarheid te vertellen. En wanneer overschrijden we de grenzen?

Dagelijkse leugentjes

Heb je er wel eens bij stilgestaan hoeveel “onschuldige leugentjes” mensen vertellen? Uit onderzoek blijkt dat mensen zich gemiddeld tweehonderd keer per dag bezondigen aan kleine leugentjes.

Tweehonderd keer per dag liegen, is niet mis. Bedenk hierbij dat het meestal om kleine, sociaal aanvaarde, leugentjes gaat. Denk daarbij aan zaken net iets mooier voorstellen dan ze zijn. Soms willen mensen anderen ergens niet mee lastigvallen. Bijvoorbeeld je voelt je eigenlijk niet zo lekker. Dan vraagt iemand aan je: “Hoe gaat het met je?” Je antwoord: “Goed hoor!”

Maar ook kleine leugentjes brengen ons soms in precaire situaties. Ik herinner mij nog als de dag van gisteren een beschamend voorval.

Jaren geleden werkte ik bij een bank, aan de balie. Ik was de enige man in een groep van tien vrouwen. Op een dag kwam een collega binnen in een trendy outfit. Uiteraard vroeg ze met een verwachtingsvolle blik in haar gezicht wat ik ervan vond.

Mijn mening als enig haantje in het kippenhok was blijkbaar bijzonder belangrijk. Ik trok mijn gezicht in de plooi en vertelde: “Het staat je prima!” Je wilt je collega natuurlijk niet teleurstellen. Als ik zo verstandig was geweest mijn mond te houden, was het hierbij gebleven.

Een uurtje later was ik samen met een andere collega geld aan het tellen. Ze bracht het gesprek op de merkwaardige kleding van mijn collega. “Wat vind jij ervan?” vroeg ze op onschuldige toon. Nietsvermoedend trapte ik in de wagenwijd opengezette valstrik. Je voelt het al aan, ik kletste mijn mond voorbij en deelde haar, in goed vertrouwen, mee dat ik het maar niks vond.

Niet lang daarna werd pijnlijk duidelijk dat ik mijn grote mond had moeten houden. Het slachtoffer van mijn ontboezeming ging huilend naar huis om zich om te kleden. Het duurde een week voordat wij weer een beetje “on speaking terms” waren.

Zo zie je maar weer dat een mens zich met onschuldige leugentjes behoorlijk in de nesten kan werken. Toch kunnen wij er soms niet omheen. Stel, er komt iemand je kantoor binnenlopen en je denkt:

“O nee hè, heb je hem ook weer, pfff…!”

Toch zeg je meestal:

“Leuk je te ontmoeten!”

Het hoort er soms bij. Want de andere mogelijkheid:

“Vervelend dat je langskomt, jij bent de laatste die ik vandaag wil zien!”

Deze verzuchting is wellicht eerlijker, maar niet erg productief voor het bewaren van een goede werkrelatie. Kleine leugentjes om bestwil zijn sociaal min of meer geaccepteerd.

Wat kan wel en wat kan niet?

De zaak ligt anders wanneer verkopers pertinente onwaarheden verkondigen. Enkele jaren geleden was er een TV programma, Topverkopers. In dat TV-programma moesten de deelnemers een waardeloos gadget verkopen. Sommigen logen de prospects voor dat ze met de aankoop een goed doel ondersteunden. Zoiets hoor je niet te doen!

Tegenwoordig kan het je naast een verpeste relatie met een klant, ook nog eens een proces opleveren, of een regen van klachten via sociale media. Als de klant kan aantonen dat hij door een bedrijf is misleid, heeft hij het recht de koop te laten ontbinden.

De aartsleugenaar

Ik kom ze gelukkig niet zo vaak tegen, maar ooit kreeg ik eens te maken met een rasechte leugenaar. Deze meneer dacht kennelijk dat hij met zijn praatjes op anderen indruk kon maken. Naast zijn opgeklopte verhalen stak hij zichzelf ook nog eens in dure maatpakken. Hij zag er werkelijk tiptop verzorgd uit.

In eerste instantie maakte hij op anderen een betrouwbare indruk. Hij trakteerde zijn slachtoffers op dure etentjes. Met deze show wist hij menig zakenman te paaien. Maar als eenmaal bleek dat zijn beweringen geen stand hielden, was Leiden in last.

Het werd allemaal heel vervelend. Inmiddels wil niemand nog met hem zaken doen. Een van de redenen waarom hij altijd door de mand viel, was dat zijn geheugen geen gelijke tred hield met zijn fraaie kletspraatjes. Mensen ontdekten al snel dat er iets mis was.

De waarheid is makkelijker

De waarheid spreken heeft een groot voordeel: je hoeft geen beroep te doen op je geheugen. Een klein leugentje voor bestwil is wel geaccepteerd. Maar echte leugens kunnen op over het algemeen op weinig instemming rekenen. Als iemand de leugens door heeft is dat niet al te best voor het vertrouwen. Je beroepen op geheugenverlies geeft anderen weinig vertrouwen. Men zegt niet voor niets:

“Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel!”

Kortom: leugens maken van meer kapot dan mensen lief is.

PS. Een leuk staartje

Toen ik dit artikel jaren geleden publiceerde was het aanleiding voor TV-programma Hart van Nederland (SBS6) om contact met mij op te nemen. Ze verkeerden in de veronderstelling dat ik een expert was op het gebied van liegen. Of ik in hun uitzending hierover iets wilde vertellen. Ik antwoordde eerlijk:

“Sorry, maar op dit gebied ben ik geen expert. Er zijn vast mensen die er veel meer over weten!”

Wij spraken af dat wanneer ze niemand anders konden vinden, ze weer contact met mij konden opnemen. Twee uur later rinkelde de telefoon opnieuw. Mijn eerlijkheid werd beloond met een minuut ‘eeuwige glorie’ op de TV.