Wanneer je wel eens een zelfhulpboek hebt opengeslagen dan komt de volgende redenering je vast bekend voor:

“Situaties zijn neutraal, het is vooral jouw houding die bepaalt hoe je er mee omgaat.”

Daarin schuilt een kern van waarheid. Mensen reageren verschillend op de dingen die ze meemaken. De een reageert ook effectiever dan de ander. Maar om zoveel op jouw houding en de maakbaarheid van jouw wereld te gooien gaat een beetje te ver. Het roept lastige vragen op. Zoals?

Zijn situaties wel zo neutraal?

Deze stellingname lijkt een tikkeltje te kort door de bocht. Je kunt bijvoorbeeld stellen dat natuurgeweld ‘neutraal’ is. De natuur heeft geen mening en evenmin een houding. De natuur werkt volgens de natuurwetten en daarmee is de kous af. Maar het is heel erg menselijk om er emotioneel op te reageren. Wanneer je door het natuurgeweld schade lijdt, of erger, is het normaal dat je emoties opspelen.

Trouwens er hoeven helemaal geen natuurrampen te gebeuren, sommige mensen raken een beetje depri in de donkere dagen voor kerstmis. Het zou eigenlijk abnormaal zijn wanneer je niet emotioneel reageert op bepaalde gebeurtenissen.

Situaties tussen mensen zijn per definitie niet neutraal

Ik merk er schertsend bij op: “tenzij je een kluizenaar bent en al in geen jaren een mens bent tegengekomen zou je er anders over kunnen denken.” Maar vooruit, jij doet je uiterste best om alles wat er in je leven plaatsvindt door een neutrale bril te bekijken, zo’n beetje als Mr. Spock uit Star Trek. Dan nog zijn de mensen die jij ontmoet niet neutraal. Ze beoordelen je subjectief op basis van eerste indrukken en wat je vervolgens zegt en doet.

Onze medemens heeft ook niet altijd even nobele bedoelingen. Een verkoper die slechts een jaartje meeloopt kan de voorbeelden denk ik wel uit zijn mouw schudden. Ook het gewone leven zit barstensvol met situaties die je met geen mogelijkheid neutraal kunt beschouwen ook al doe je nog zo je best.

Het is volstrekt normaal wanneer je gefrustreerd bent omdat de één of meerdere deals afketsen. Ook dat hoeft niet aan jou of je houding te liggen. Soms is het gewoon een kwestie van pech.

Is jouw houding allesbepalend?

Het is tijd om een tweede sprookje van de positiviteitsgoeroes de wereld uit te helpen. Natuurlijk heeft jouw houding en hoe je met situaties omgaat invloed op je leven. Maar net zo vaak maakt jouw houding weinig tot geen verschil. Het toeval speelt in ons leven een grote rol. Er zijn tal van zaken die buiten onze invloedsfeer liggen. Een voorbeeld:

• Jij hebt een perfect contact met een klant. Sterker: de deal is rond en ook goedgekeurd door het hogere management. Dan gaat het plotseling minder goed met het bedrijf. De CEO vaardigt een oekaze uit: alle budgetten worden met 10% verlaagd.

Plotseling is er voor jouw project geen geld meer. Ze zetten er keihard een streep doorheen. Je krijgt een redelijke vergoeding voor het geleverde werk en daarmee moet je het doen. En soms zelfs dat niet eens.

Het heeft niet met jouw houding te maken, maar alles met omstandigheden bij anderen. En zo kun jij vast legio voorbeelden bedenken waarbij je iets is overkomen waar je zelf part nog deel aan hebt. Of lees anders dagelijks de krant – oeps sorry, dat mag ook al niet van deze goeroes, het is te negatief – en bekijk hoeveel mensen zonder enige aanleiding onrecht ervaren.

Emoties hebben een functie

Sommigen gaan zelfs zover met te zeggen dat problemen, situaties of mensen je onmogelijk zouden kunnen opwinden of frustreren. Of bedoelen ze ‘zouden moeten’? Is dit een merkwaardige vorm van morbide humor? Of zijn de mensen die dit beweren automaten? Natuurlijk zorgen problemen, situaties of mensen voor opwinding en frustratie. Daarvoor ben je mens. Sterker: dat is precies wat je tot mens maakt en niet tot een vrijwel emotieloze robot.

Logisch analyseren heeft zeker voordelen. Op de juiste manier oorzaken en gevolgen aan elkaar knopen is een eigenschap van veerkrachtige mensen. Ik raad je aan om op die manier met situaties om te gaan. Het maakt je sterk. Maar soms lukt dat niet. Waarom?

Vechten of vluchten?

Helaas kun je niet alles op een logische of afstandelijke manier oplossen. In tal van situaties heb je geen tijd om eventjes logisch te gaan staan redeneren. Je moet handelen. Bijvoorbeeld reageren op een lastige uitspraak van een klant.

Dat handelen is een tweede natuur van je. De bekende vecht- of vluchtreactie. Die zit in je hoofd ingebakken. Daar ontkom je niet aan. Wanneer zich een acute situatie voordoet, of onder spanning van het moment, nemen de primitieve delen van onze hersenen het heft in handen. De neocortex, het geavanceerde deel van ons brein, staat even op een laag pitje.

Tip. Je kunt jezelf wel voor dergelijke situaties trainen. Speel rollenspellen met collega’s en oefen lastige situaties. Op die manier bouw je automatische reflexen in die je helpen met deze situaties om te gaan.

Emoties zijn prachtig

Lees eens verhalen van grote kunstenaars of beroemde leiders. Deze mensen hebben de wereld veranderd. Soms waren ze knotsgek, maar ze hebben een geweldige invloed op ons leven. Hun ‘gekte’ bleek de voedingsbodem voor hun creatieve uitbarstingen.

Een frappant voorbeeld van een groot leider was generaal George S. Patton. Hij was excentriek en een geweldige bullebak. Lees deze speech maar eens die hij vlak voor D-Day gaf. Het was dezelfde heethoofdigheid die hem eerder (1943) in de campagne op Sicilië in grote problemen bracht. Hij sloeg een soldaat die aan een oorlogstrauma leed. Als gevolg hiervan werd hij uit zijn functie ontheven.

Toch kreeg Patton later weer het commando over een leger en speelde hij een grote rol in de opmars tegen de Duitsers in het Westen. Hij bluste de uitslaande brand, die bekend staat onder de naam ‘het Ardennenoffensief’. Het was Hitler’s laatste stuiptrekking in het Westen die bijna fataal afliep voor de geallieerden.

Kortom zijn flamboyante stijl werkte zowel voor hem als tegen hem. Maar zonder die eigenschap zou hij nooit de leider geweest zijn die hij was.

Ook Churchill was een groot leider en een beetje gek. Daarom werd hij tijdens een mislukte actie in WO1 als minister de laan uitgestuurd. Aan de hand van dezelfde malle eigenschappen sleepte hij de Engelsen door het begin van de Tweede Wereldoorlog. Een normaal en logisch denkend mens had getracht vrede te sluiten met de Duitsers. Maar hij niet. Hij deed het onmogelijke. Hield Engeland in de oorlog en maakte daardoor mede onze bevrijding mogelijk.

Tenslotte

Situaties zijn niet neutraal en je hoeft ze ook helemaal niet neutraal te bekijken. Uiteraard maakt het regelmatig groot verschil hoe je er mee omgaat en wat je er van leert. Je acties evalueren en met anderen bespreken is een prima idee. Maar om alles in het leven op je houding te gooien is een idee van mensen die buiten de werkelijkheid staan.

Het vat met emoties dat jij bent, maakt je tot een écht mens van vlees en bloed en gelukkig geen robot. Sowieso is een deel van wie je bent niet gemakkelijk te veranderen. Het was een cadeautje van je ouders in de vorm van hun genenpakket dat ze bij jou afleverden. Als je daar tegen gaat strijden word je pas echt depressief. Je zou ook wel eens het kind met het badwater kunnen weggooien.

De ene keer is een bepaalde karaktereigenschap een geweldige sta in de weg en de andere keer heb je er profijt van. Het leven is een ongewis avontuur en dat maakt het zo spannend en leuk. Nietwaar? Geniet er van!

---